به گزارش خبرنگار وسائل، نشست «نقد و بررسی فقهی بازاریابی شبکه ای» ازسلسله نشستهای اقتصادنا با حضور مهدی طاحونه بان، کارشناس کسب و کارهای مجازی سازمان صنعت و معدن و تجارت و حجت الاسلام سید مهدی نریمانی، مؤلف کتاب فقه و بازاریابی چند سطحی و حجت الاسلام عبادی، مدیر موسسه فقه الاقتصاد طیبات در دو نشست قبل و بعد از نماز ظهر پنجشنبه ۲۶ مهر درمدرسه علمیه سلیمانیه با حضور جمعی از بازاریابان شبکهای و محققان و پژوهشگران برادر و خواهر برگزار شد که در ابتدا مهدی طاحونه بان، کارشناس کسب و کارهای مجازی سازمان صنعت و معدن و تجارت به تشریح فعالیتهای بازایابی شبکهای و چرایی به وجود آمدن این شرکتها و تفاوتهای بازاریابی شبکهای با شرکتهای هرمی و مزایای بازیابی شبکهای و دلایل حمایت دولت از آن پرداخت که متن سخنرانی ایشان در ذیل تقدیم خوانندگان محترم میشود.
بازاریابی شبکهای یک نوع مدل کسب و کار است که از زمانی که پدیده اینترنت در جهان گسترش پیدا کرد واز هفتاد سال قبل پدیده بازاریابی چند سطحی پدیدار شد و به یکی از مدلهای کسب و کار در کنار کسب و کارهای سنتی و چهره به چهره اضافه شدو در عین حال بازاریابی شبکهای تفاوتی با کسب و کار سنتی دارد و آن این موضوع است که یک بازاریاب ویا net worker در ابتدا بایستی یک کالا و یا یک خدمت را مورد استفاده قرار بدهد و در نخستین گام خریدار بود و استفاده میکرد و اگر این کار مورد استفاده قرار میگرفت و از این کالا رضایت داشت این کالا را در مقام بازاریاب به دیگران توصیه میکرد و وقتی که من از یک کالا رضایت داشتم و رضایت نسبی مرا جذب کرد میتوانم این کالا را به نزدیکان و کسانی که مرا مورد اعتماد قرار میدهند، توصیه شود و همچنین افرادی که استفاده میکنند برای دیگران توصیه کنند و این گسترش باعث میشد که این کسب و کار توسعه و تصاعد داشته باشد.
در بازاریابی شبکهای به دنبال چه چیزی هستیم
یکی از مسائلی که در بحث بازاریابی شبکهای مطرح است این موضوع است که در بازاریابی شبکهای به دنبال چه چیزی هستیم و قرار است بازاریابی شبکهای چه کاری انجام دهد که کسب و کارهای سنتی انجام نمیهد در بازاریابی شبکهای این موضوع مطرح است که کسی که کالا را استفاده میکند کیفیت کالا مورد رضایت است آن را به نزدیکان خود ارائه کند که این موضوع در بحث بازاریابی سنتی وجود ندارد و تفاوت در اینجا این است که خود فرد در گام نخست مصرف کننده است و سپس در صورت رضایت به دیگران معرفی میشود و اصل در بازاریابی شبکهای همین است.
هرم درآمدی و طرح مشخصدر بحث بازاریابی شبکهای قراربراین است که با عدهای بازاریاب قرارداد بسته شود و برای رشد و توسعه یک واحد تولیدی کار بازاریابی را انجام میدهد و یکی از مسائل مهمی که در بازاریابی شبکهای وجود دارد این است که به صورت قطعی باید شرکت، هرم درآمدی و طرح داشته باشد و مورد تصویب کمیتهای باشد که بر بازاریابی شبکهای نظارت دارد که این کمیته متشکل از دستگاههای مختلف است.
یک شرکت بازاریابی شبکهای نمیتواند به صورت غیر رسمی و غیر حرفهای بازاریاب جذب کند و در عین اینکه فعالیت آنها شفاف نباشد، کار کنند در بازاریابی شبکهای قبل از اینکه یک شرکت بخواهد پروانه کسب بگیرد نیاز است تا هرم درآمدی خود را ارائه کند و کمیته نظارتی به تصویب رسانده باشد و در آنجا برای پورسانت و درصدی که به افراد تعلق میگیرد در قالب آن طرح درآمدی ارائه میشود.
چرا شرکتهای بازاریابی شبکهای به وجود آمد؟ چه تفاوتهایی بازاریابی شبکهای با شرکتهای هرمی دارد؟
در نخستین مرتبه در سال ۱۹۴۵ این صنعت به وجود آمد و در کشورهای مختلف از جمله ۱۲۵ کشور این بازاریابی چند سطحی به صورت قانونی درآمد و سپس در کشور ما نیز بر این شدند که این کسب و کار قانونی شود و تحت نظارت دستگاه نظارتی صورت بگیرد و در عین حال هدف اصلی بازاریابی شبکه ای، حذف واسطهها از سیستم توزیع بوده است چرا که وقتی یک واحد تولیدی میخواهد کالای خودش را به مصرف کننده نهایی برساند باید از کانالهای مختلف این تولیدات به مصرف کنندهها برسد که شامل بنکداران و عمده فروشان و خرده فروشان و مصرف کنندههای واقعی است و در بازیابی شبکهای قرار بر این است که کالا به صورت مستقیم از واحد تولیدی به دست مصرف کننده برسد و بازاریاب در ابتدا مصرف کننده این تولیدات است.
تفاوت در این است که تمام هزینههایی که مترتب براین حلقههایی که از واحد تولید تا مصرف کننده نهایی اضافه میشود جمع خواهند شد و در اختیار مصرف کننده نهایی قرار میگیرد و تولید کننده قیمت نهایی تولید خود را که به کمیته نظارت اعلام میکند در اختیار مصرف کننده قرار میدهد بدون اینکه واسطه گری در این مرحله تولید تا مصرف برای دلالها لحاظ شود.
مزایای بازیابی شبکهای
در بازاریابی شبکهای قرار نیست سرمایهای گذاشته شود و یک خریدی صورت میگیرد و کالایی دریافت میشود و ریسک ندارد و مثل شرکتهای سرمایه گذاری و سهام نیست و در اینجا کالا خریداری و مصرف میشود و از آنجا که یک شغل پاره وقت است میتواند در کنار شغلهای ثابت دیگر قرار بگیرد و به صورت یک درآمد چند گانه باشد و از طرفی سیستم و یا شرکت طبق قانون از بازاریاب حمایت کند که این حمایتها شامل آموزش وپیگیریها است که یک بازاریاب توانمندی برای ادامه راه داشته باشد و با وجود اینکه پتانسیل و درآمدهای محدودی در کسب و کارهای دیگر وجود دارد، اما در کسب و کارهای چند سطحی میتوان با توجه به توانایی شخص به درآمدهای بالا دست یافت.
دلایل حمایت دولت از بازاریابی شبکهای
حذف واسطههای سنتی و دلالها و افزایش سود تولید کننده داخلی، کمیت و کیفیت بالای محصول تولیدی و توسعه کارخانجات داخلی از دلایل اولیه است که سال ۸۸ بنا براین موضوع قرار گرفت که بازیابی شبکهای به صورت قانونی و در عین حال دستورالعمل آن نوشته شود که در آنجا بحث حمایت از تولیدات داخلی و اشتغالزایی بود و بحث پرداخت مالیات به دولت به عنوان یک کسب درآمد، نظارت دقیق بر قیمتها چرا که هر واحد تولیدی و بازاریابی شبکهای باید برابر آئین نامه، قبل از اینکه کالای خود را ارائه کند به لحاظ کمی و کیفی و قیمتی تأییدات قانونی را از کمیته نظارتی بگیرد و به همین دلیل در کسب و کارهای سنتی در مقایسه با بازاریابی شبکهای که به صورت شفاف و یکپارچه میتوان قیمتها را درسراسر کشور کنترل داشت و در عین حال ثابت نگه داشت در کسب و کارهای سنتی این اتفاق نمیافتد و قیمت روی سایت ثابت است و قابل تغییر نیست.
خرید آسان و تثبیت قیمتها و جلوگیری از تورم و قیمت یکسان
خرید آسان و تثبیت قیمتها و جلوگیری از تورم و قیمت یکسان در سراسر کشور از جمله دلایلی بود که دولت از بازاریابی شبکهای حمایت کرد چرا که در سال ۷۹ شرکتی بنام شرکت پنتاگونها وارد مشهد شد و در اولین شهر در ایران فعالیت کرد و شرکتی هرمی بود بدون هیچگونه خرید کالایی و صرف اینکه یک برگهای را دست به دست میکردند و این سه نفر، سه نفر به صورت هرمی در واقع اولین جرقههای شرکت هرمی در ایران زده شد و به سرعت از پیشرفت این شرکت توسط دستگاه قضا ممانعت به عمل آمد، ولی با توجه به اینکه پتانسیل رشد شرکتهای هرمی در ایران به وجود آمده بود در سال ۸۶ اولین شرکت هرمی در داخل ایران با عنوان گلد کوئیزمشغول به فعالیت شد و بارقههایی از فعالیت این شرکت هنوز وجود دارد.
شرکتهای هرمی متعددی طی سالهای ۸۶ و ۸۷ و ۸۸ فعالیتهای گستردهای داشتند و جوانان بسیاری را به خود جذب کرد و خوشبختانه با ورود دستگاه قضا و نیروهای اطلاعاتی و معاونت فضای مجازی دادستانی با تفهیم اتهامعلیه فساد اقتصادی با این شرکتها و اعضای آنها برخورد شد و در آذر ۸۸ بنا براین شد که با وجود پتانسیل این کار، اگر این سرمایه مدیریت شود و در کشور بتوانند به صورت قانونی مدیریت کنند جلوی بسیاری از ضررهای اقتصادی از جمله خروج ارز از کشور را خواهد گرفت که این امر حاصل مطالعاتی در کشورهای پیشرو در بازاریابی چند سطحی است و برگرفته از مطالعات این کشورها، دستور العملی نوشته شد و مطابق آن آئین نامه اجرایی به نگارش درآمد و مورد تصویب هیأت عالی نظارت قرار گرفت.
شکل جدید از بازاریابی شبکهای متفاوت ازشرکتهای هرمی گذشته
دبیرخانهای که این آئین نامه را تصویب کردند متشکل از هیأت عالی نظارت درصنوف، وزارت اطلاعات و وزارت فن آوری اطلاعات بود که این دستگاهها در نگارش این آئین نامه دخیل بوده اند تا شکل جدید از بازاریابی شبکهای متفاوت ازشرکتهای هرمی گذشته شکل بگیرد.
شرکتهای هرمی بدون مجوز بودند و قاعدتا و عمدتا از بیرون از مرزهای کشور اداره میشدند در حالی که در بازاریابی شبکهای نیاز به پروانه مجوز کسب است و شرکتهای هرمی بدون نظارت و زیرزمینی بودند، ولی در بازایابی شبکهای این نظارت توسط کمیته مربوطه صورت میگیرد در شرکت های هرمی پرداخت مالیاتی نبود، اما پرداخت مالیات به عنوان شرکت بازاریابی شبکهای و بازاریاب باید از محل درآمدهای حاصل، مالیات پرداخته شود و در اینجا پرداخت کمیسیون خارج از سیستم بانکی بود و رسما نمیشود بر صحت آنها دلالت کرد، ولی دربازاریابی شبکهای هر نوع پرداختی باید از طریق سیستم بانکی صورت بگیرد و پرداختهای خارج از سیستم بانکی به عنوان تخلف قلمداد میشود.
در بازایابی شبکه ای، گردش مالی برابر با سیستم بانکی کشور وجود دارد
نامعلوم بودن منبع تأمین کالا در شرکتهای هرمی وجود داشت، اما در اینجا منبع کالا، شرکتهای بازاریابی شبکهای هستند و تکلیف شده و دستوارالعمل است که شرکتی میتواند مشغول به فعالیت باشد که واحد تولید باشد که اگر واحد تولیدی نباشد باید ۵۰ درصد سرمایه گذاری در واحد تولیدی انجام دهد و در بازایابی شبکه ای، گردش مالی در سیستم بانکی کشور وجود دارد و سطوح پرداخت کمیسیون و پاداش به صورت شفاف قابل مشاهده است و در عین حال در بازاریابی شبکه ای، کمیته نظارتی که ناظر بر بازاریابی شبکهای متشکل از اتاق اصناف ایران، وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی، وزارتصنعت و معدن و تجارت و وزارت ارتباطات و اتحادیههای صنفی حضور دارند.
در بازاریابی شبکهای که در سال ۸۸ پایه ریزی شد و در سال ۹۰ اولین مجوز داده شد آئین نامهای تدوین شد که ساز و کاری انجام شود که شرکتها به صورت قانونی بتوانند انجام دهند و درادامه راه، مشکلاتی سیستم داشت که نیاز به اصلاح آئین نامه داشت و تذکراتی داده شد و براین شدند که در سال ۹۶ تیم تحقیقی متشکل از این وزارتخانه تشکیل شود و با رایزنی و نشستهای تخصصی و عمومی و جلسات کارشناسی صورت گرفت و اصلاحیه آئین نامه چهار محور اصلی دارد که در ابتدای شروع به کار بازاریابی شبکه ای، بیشتر کالاها وارداتی بود و این برخلاف نیت اولیه دولت بود و مهمترین اصلاحیه این بود که پروانه کسب به شرکتی داده شود که واحد تولید باشد و شرکتهایی که پروانه کسب دارند به آنها برای دایر کردن خط تولید مهلت قانونی داده شد و یا اینکه در واحدهای تولید سرمایه گذاری کنند که این حمایت از تولید داخلی بود.
بحث دیگر نحوه پرداخت پورسانتها بود که چطور این پورسانتها پرداخت شود که در اصلاحیه به سه سطح درآمد و شرکتها ملزم شدند که پلانهای درآمدی را اصلاح کنند و اگر در سطحهای فراوان پرداخت میشود به سه سطح تقلیل یابد، اما در عین حال نمیتوان نسبت به این امر بی اعتنا بود که در هر پدیدهای، انحرافاتی وجود دارد و در بحث بازاریابی شبکهای که پدیده نوظهوری بود این امر قابل پیش بینی بود که حجم بسیاری از شکایت پروندهها وجود داشت و نشان دهنده انحرافات بود و اصلاحیه آئین نامه برخورد با تخلافات تشدید شد و بخش نظارت را به خود شرکتها واگذار کردند که خود کنترلی انجام شود.